SAXAFADAHA SOMALI LAND IYO AKISHO MADAXWEYNE DIR WEXEY KA QOREEN

SAXAAFADA SOMALILAND IYO beesha Akishe WEXEY KA QOREEN


Ololaha ururada siyaasadda oo jaho-wareer ku riday reer Gebilay
G
ebilay (Haatuf): dad-weynaha ku dhaqan degmada Gebilay ayaa ololaha xaamiga ah iyo hirdanka ururada siyaasadda kala kulmay jiho-wareer siyaasadeed, taas oo ay dhakofaar ka qaadeen ololaha iyo wax kala jiidashada ururada siyaasadda, waxayna taasi ka dambaysay gulufyo aan nasasho lahayn oo ay ururada siyaasaddu labadii bilood ee la soo dhaafay si is-dabajoog ah ugu galaabixiyeen degaamada Gebilay iyo weliba Allaybaday oo hore uga tirsanaan jirtey degmada Gebilay, laakiin hadda ah degmo cusub, doorashadase hoos imanaysa Gebilay.
Weriyaha Haatuf ee degmada Gebilay Maxamed xasan ayaa war-bixin nooga soo diray sida ay dhaqdhaqaaqyada iyo ololaayasha siyaasadeed ee ururada siyaasaddu u saameeyeen dareenka iyo xaaladaha dadka reer Gebilay iyo weliba dhacdooyinkii u dambeeyey ee dhinaca siyaasadda, waana tan war-bixintii.
“Laga soo bilaabo bishii hore ee Ogost ilaa bisha Sabtembar waxa degaamada Gebilay si isdaba joog ah ugu soo qul-qulayey wufuud ka kala socday ururada siyaasadda iyo xukuumadda, kuwaas oo isu daba marayey degmada Gebilay, waxaana ururada sida weyn ugu hirdamay ka mid ah UDUB< KULMIYE iyo UCID, iyadoo uu ururka HORMOOD oo isna degaankaa xafiisyo ku lihi sheegay inuu hadda qaadayo olole weyn oo siyaasadeed.
Wufuudda ururada siyaasadda iyo dawladdaba waxa inta badan horkacaya xubno u dhalasho ahaan ka soo jeeda degaamada Gebilay, waxayna qolo waliba kulamo guud iyo gaar gaar ahba la yeelanaysay odayaasha iyo hogaamiyayaasha kala duwan ee bulshada reer Gebilay.
Ururka UDUB ayaa 21-kii Oktoobar degaamadaa ka bilaabay hawl-gal uu ku xulayo xubnaha musharaxiinta golaha degaanka uga tartami doona degaamadaa, taas oo uu musharax kastaa keenayo ilaa 60 qof oo taageerayaal ah, dadkaasna magacyadooda la gelinayey diiwaan yaal xafiiska UDUB ee Gebilay, wuxuuna qof kasta oo musharax ahi bixinayey 320,000 Sh.Sl. Laakiin bilowgii xulista xubnaha musharaxiinta UDUB waxa uu abuuray loollan xoog leh oo ay isku riixayaan xubnaha UDUB ee sharaxani, taas oo uu xataa ficiltanku hoos u gaadhayey mararka qaarkood xintan qabiil. Laakiin musharaxiinta qaar baa soo gud-biyey ilaa magacyo ay tiradoodu gaadhayso ilaa 8 kun oo qof, waxayna ragga is sharaxay makarafoono ku xidheen baabuur, kuwaas oo ay ku wareegayey magaalooyinka iyo degsiimooyinka kaleba, isla markaana waxa meelo badan laga tumayey ciyaaro hidde iyo dhaqan ah.
Laga soo bilaabo tan iyo maalintii uu siyaasiga Cumar Carte Qaalib fagaaraha khayriyadda Hargeysa kaga dhawaaqay inuu ku biiray, iskana sharaxayo ururka BIRSOL waxa degmada Gebilay laga dareemayey inay taasi ku yeelatay saamayn ka duwan intii uu hore ugu lahaa ururka BIRSOL, taas oo ay dad badani hadal hayaan Cumar Carte.
Xafiiska BIRSOL ee Gebilay mar booqday waxa ku xoonsanaa dad badan . “Waa siyaasi ruug cadaa ah oo buuxin kara kaalintii Ina Cigaal, waa ninkii yidhi ciidamad faqashtu ha isu dhiibeen SNM” iyo ereyo kale ayey ku hadaaqayeen dadkii aan kula kulmay xafiiska BIRSOL ee Gebilay. Sidoo kale ninka madaxda ka ah xafiiska HORMOOD ee Gebilay, Ibraahin Axmed Xasan (Sangal) ayaa ii sheegay inay isaga iyo taageerayaashiisuba ku biireen ururka BIRSOL. Hase yeeshee ururka KULMIYE ayaa isna ka mid ah ururada saamaynta ku leh ama taageerada ka haysta degaamada Gebilay iyo Allaybaday.
Ololaha isdaba jooga ah ee ay ururada siyaasaddu ku galaabixiyeen degmada Gebilay waxay keentay inay dadku iswaydiiyaan su’aalo ay ka mid yihiin “UDUB imisa ayey ina siinayaan, KULMIYE imisa ayuu ina siinayaa, UCID imisa ayey ina siinayaan IWM”. Sidoo kale waxa uu ololaha siyaasadeed ee ururadu keenay inuu jilib waliba gooni isu tiriyo oo uu iswaydiiyo sedka uu meesha ku yeelanayo iyo in la suuradiyo inta iyo kuwa ay yihiin beelaha degaanka Gebilay ku abtirsadaa
Ardaayada ku abtirsada degaamada Gebilay inkasta oo ay tiro ahaan kala badan yihiin, hadana inta ay doonto tiradiisu ha ahaatee Ardaa waliba sedkiisa ayuu doonayaa. “Beesha Cabdalla Abokor UDUB waxa laga siiyey saddex xubnood, wayna diiday”sidaa waxa yidhi niman odayaal ah oo ka mid ah oo ka mid ah odayaasha degaamadaa. “Beesha Ugaadhyahan iyo beesha Gabooyaha UDUB lagama qayb gelin musharaxiinta UDUB”ayey odayaashu intaa ku dareen. Dhinaca kalena maalintii shalay waxa magaalada Gebilay ka dhacay mudaharaad lagaga cabanayo ururka UDUB, mudaharaadkaa oo ay soo abaabuleen hogaamiyayaasha mid ka mid ah Ardaayada ku dhaqan degaamada Gebilay. “Hadii aanu nahay beesha Akishe waxaanu si weyn uga soo horjeednaa go’aankii uu ururka UDUB ku aasayey xuquuqda beesha Akishe, waxaanuna taageersanahay BIRSOL”, weedhahaas iyo kuwa kaleba waxay ku qornaayeen boodhadh ay siteen dadka mudaharaadayey, iyaga oo socod ku maray wadooyinka magaalada Gebilay, waxayna ugu dambayn socodkooda ku tageen xafiiska ururka BIRSOL. “500 oo beerood ayaanu ku leenahay degaanka Gebilay, markaasaa hadana nala yidhi kuma jirtaan degaanka”sidaa waxa tidhi Kawsar Sh. Maxamed oo ka mid ahayd dadkii mudaharaadayey. Sidoo kale Rashiid Aw-Muxumed oo ka mid ahaa mudaharaadayaasha isna yidhi “1960-kii beesha Akishe waxa laga doortay C/raxmaan Sh. Cumar, 1964-kiina waxa degmada laga doortay Cali Mawliid, markaa miyaa la odhan karaa degaan ma tihidin”. Laakiin xafiil-tanku meel walb wuu gaadhay oo xataa waxa muran ka taagan yahay ninka madaxda ka noqonaya xafiiska BIRSOL ee Gebilay, iyadoo ay laba qolo isku haystaan hebel ka dhig iyo hebel ka dhig.
Sida ay sheegeen ilo xog-ogaala ahi marka la isu wada geeyo xubnaha ay dawladaha hoose u soo sharaxayaan 8 urur-siyaasadeed waxay tiradoodu gaadhaysaa ilaa 168 xubnood oo safka hore ah iyo 168 xubnood oo sugayaal ah, taas oo marka la isu geeyo noqonaysa 236 xubnood, iyadoo ay tirada kuraasta lagu tartamayaa tahay 21keliya, taas oo macneheedu yahay in tirada 236-ka ah looga baahan yahay 21 qof oo keliya, sidaa darteed 215-ka kale daadka ayaa qaadi doona.
Dhinaca kalena xafiiska guddiga doorashooyinka degmada Gebilay ayaa markii u horaysay doraad laga furay magaalada Gebilay, iyadoo gelinkii dambe shalay la filayey inay ururada siyaasaddu liiskooda musharaxiinta u gud-biyaa xafiiska guddiga doorashada, laakiin maamulka dawladda hoose ee Gebilay ayaa iyaguna dhinacooda soo saaray qoraal ay ku dal-banayaan inaanu xafiiska guddiga doorashadu ismicin qof kasta oo ka mid ah musharaxiinta ururada siyaasadda ee aan iska bixin lacagta cashuurta ah ee laga qaadayo qof kasta oo isu soo sharaxay golaha degaanka, iyadoo qof walba laga qaadayo 320,000 Sh.Sl. Arintaasna waxa durba ka cawdeen qaar ka mid ah ururada siyaasaddu.
Arimuhu sida ay doonaan ha ahaadeen, laakiin ilaa hadda si sugan looma qiimayn karo cidda ay guusha kama dambaysta ahi raaci doonto iyo sida ay xaaladdu ku dambayn doonto”.